Obsesif kompulsif bozukluk nedir, nelerdir?

Obsesif kompulsif, kişilik bozukluğunun temelinde; erken çocukluk periyodunda yaşanan anne-baba bağlarının kıymetli bir payı vardır. Bu şahıslar kendilerini mükemmeliyetçi ve şahıslar arası muhabereleri üzerinde teftiş sağlayıcı olmak zorunda hissederler. Gelgelelim bu durum gerçekleşirken günlük aktivasyonlarında ki verimlilikleri kıymetli ölçüde düşmektedir. Çünkü bu kimseler hayatlarını en ince ayrıntısına kadar hesaplayıp, sıralama yapıp, organize ederek ve neredeyse tüm kuvvetlerini bu tasavvurlara yük verip tüketerek yaşamaktadırlar. Mesleksel işlevlerinde sarih bozulmaya yol açan, rahatsız edici, benliğe yabancı, yineleyici ve bunaltıcı kanılardır.

Yerküre Sıhhat Örgütü’nün datalarına nazaran obsesif kompulsif bozukluk, işlevselliği olumsuz istikamette etkileyen fizikî ve ruhsal marazlar arasında umumide onuncu sırada, 15-44 yaş arasındaki hatunlarda ise beşinci sırada konum almaktadır (World Health Organization 1999).

Saldırganlık, diyaneti ve cinsî obsesyonların öteki obsesyonlardan ayıran en temel özelliği; bu obsesyonlar kimselerin sair kişilerden utanabileceği kendi kişiliğine, benlik hürmetine aksi olarak algılaması, kendini günah işlemiş ve suçluluk hissetmesine sebep olabilmektedir. Bu obsesyonlarda iç görü pahası diğerlerine orantıyla daha yüksektir.

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) sık görülen bir durumdur. Obsesyonlar; istenmeyen, mantık dışı gelen, engellenemeyen mülahazalar yahut imgelerdir. Obsesyonlar çoklukla kir, mikrop korkusu, cinsî manzaralar yahut tasavvurlar, başkalarına zarar verme korkusu olarak açığa çıkmaktadır. Bu istenmeyen davranışları yahut imgeleri etkisiz hale getirmek isterken yapılan tekrarlayıcı rahatsız edici davranışlara da kompulsiyon denir. Bunlar da çoklukla paklık, kontrol, simetri üzere davranışlardır. Bu istenmeyen davranışlar yahut görğntler kimseyi rahatsız ederek ve onlara zarar verebiliyor. Günlük aktivitelerini yürütme uğraşlarını olumsuz etkileyebilir.

Bu tekrarlayıcı davranışlar ekseriyetle kolaylıkla önlemez ve bu durumda derde neden olabilmektedir. Böylece obsesif kompulsif bozukluğu olan şahısların olağandışı hassas yahut tansiyona karşı savunmasızdırlar. Bu nedenle kişilerin toplumsal ve günlük aktivitelerini sarih ölçüde etkilemektedir.

Kompulsiyon, birçok kez obsesyonlardan uzaklaşmak için yapılan irade dışı yineleyen hareketlerdir. Obsesif kompulsif bozukluğun yaklaşık toplulukta görülme orantısı %5 olarak bulunmuştur (Elkins ve ark 1980). Obsesif kompulsif bozukluğun çocuklarda ve ergenlerde başlama yaşı 7, ortalama yaşı 10.2 yaştı r(Sweda ve ark 1989). Evlat ve ergenlerdeki obsesif ve kompulsif bozukluğun (OKB) klinik manzarası erişkinlerde görülen obsesif kompulsif bozukluğa çok benzemektedir. Obsesif kompulsif bozukluğu olan evlat ve ergenlerde en sık görülen obsesyon; yetişkinlerde emsal formda kirlenme ve mikrop bulaşma tasasıdır. Obsesif kompulsif bozukluğu olan evlat ve ergenlerde akran zorbalığı ve alay edilme telaşı ile OKB belirtilerini çoğunlukla saklayarak ya da tasa bozukluğu tanılarını da yanında getirmektedir. Çocuklarda ve ergenlerde bu devir başladığında; yaşıtlarıyla toplumsallaşmaktan kaçınabilirler yahut bağımsız olarak yaşayamaz hale gelebilirler. Obsesif evlatla erişkinlerden farklı olarak belirtilerine ailelerini de ortak edebilirler. Tekrarlayıcı sorularına karşılık beklerler, ailelerinin kompulsiyonlarına katılmalarını isterler (Towbin ve Riddle 1991).

Birtakım obsesif kompulsif bozukluklar başkaları tarafından gözlemlenebilir fiil (bir kapıyı teftiş etmek), bazıları ise gözlenemeyen bilinmeyen zihinsel hareketlerdir (akılda sonlu bir tabir tekrarlamak gibi).

Kaçınma, obsesif kompulsif bozukluğun ayrılmaz bir modülüdür. Okb’ ye gayri ruhsal rahatsızlıklarda eşlik edebilir. En sık eşilk eden; depresyon, tik bozukluğu ve telaş bozukluğudur. Umumî olarak okb erkeklerde, hatunlardan daha önce görülmektedir.

Obsesif kompulsif bozukluğun 4 çeşit semptom örüntüsü vardır;

En sık görüleni bulaşma obsesyonudur. Temizleme ya da bulaşıcı olduğu düşünülen nesneden kompulsif kaçınma izler. Korkulan nesne ekseriyetle kaçınılması sorun olan bir nesnedir. Örneğin; tuvalet koltuklarına, kapı kollarına dokunmamaya yahut sairleri tarafından kullanılan musluklar.. korkulan nesnelere karşı en çok duyulan duygusal reaksiyon kaygı olursa da obsesif utanç, iğrenme ve tiksinme sık görülür.

2. olarak en sık görülen semptom örüntüsü kuşku obsesyonudur. Bunu teftiş etme kompulsiyonu izler. Haneden çıkarken kapının kilitli olup olmadığını murakabe etmek yahut ocağın altının altını kapatıp kapatmadığı üzere kuşku obsesyonlarıdır.

Öbür örüntü; bir kompulsiyon olmaksızın, zihne yerleşen obsesyonel mülahazaların taşınmasıdır. Bu obsesyonlar umumiyetle cinsî ya da başkalarına karşı saldırganlıkta bulunma niyetleridir. Şayet kişi de pedofili olma korkusu varsa; bir evlatla yalnız kalmamaya ve bastırmayı asla bırakmayarak evlatlardan cinsî irtibata girme obsesyonları vardır.

Dördüncü örüntü, simetri ya da kesin olma obsesyonudur. Bunu yavaşlama kompulsiyonu izler. Bu kimselerin yemek yemeleri, traş olmaları, diş fırçalamaları saatler alır. Obsesif kompulsif hastalarda dinsel obsesyonlar da çok sık görülür ( Köroğlu 1995). Batıl inançlar, büyüsel kanılar (uğurlu-uğursuz sayılar, renkler, kelimeler), dinsel öğelere karşı kabahat işlemekten şiddetli dert duyma, yanlış, akıllıca ve ahlak ile ilgili haddinden çokça ilgili olma. Abdestini gerçek bir biçimde alması, namaz kılarken yanlış ya da eksik bir mühlet okuduğuna dair diyaneti obsesyonlar bulunmaktadır.

Yapılan çalışmalarda obsesif ve kompulsif bozukluğu olan kişilerin ailelerinde çeşitli psikopatolojilerin sık bulunduğu gösterilmiştir. Bu tanısı olan kimselerin ana, peder ve yakın akrabalarında obsesif kişilik başta olmak üzere psikopatoloji bulunmaktadır.

Obsesif ve kompulsif bozukluğun tedavisi: ilaç ve psikoterapi olarak önerilmektedir. Bu tedavi tekniklerinin birisi de: daha çok davranışçı terapi olarak maruz bırakma prosedürünü ön plana çıkarmaktadır. Gayri tesirli tedavi prosedürlerinden birisi de bilişsel davranışçı terapidir.

Bu çeşit tedaviler, kişinin mantık dışı gelen niyetler, düşlemler yahut kaygılarla baş etme becerilerini kazanmalarına yöneliktir. Tedavi sonrasında obsesif kompulsif bozukluk ortadan kalkmış olsa bile kazanmış olduğu becerileri tedavi sonrasında kişi kendi başına uygulayabilir.

Bir öteki tedavi yolu; davranışçı terapi prosedürüdür. Bu terapide ki maksat; savunma mekanizması olan kaçınma davranışını ortadan kaldırmaktır. Bunların dışında obsesif kompulsif bozukluğun da vesair tedavi yolları; aile ve küme terapisi de önerilmektedir.

Ekseriyetle obsesif kompulsif bozukluk yaşayan bu his, imgeler ve zihne takılan tasavvurlar karşı direnmeye karşı güçlü bir istek duyar.

Okb’yi yaşayan beşerler bu bozukluğu bu duruma uzun müddet maruz kalabilirler. Bu bozukluğu yaşayan kişilerin %30 ya da %40′ ının semptomlarında bedelli ölçüde sıklaşma görülürken, %50′ sinde semptomları orta kıymette sıklaşma görülmektedir. Bazen de bu bireylerin %10 ya da %20′ sinde ise bu semptomlar birebir kalır ya da daha da ilerlemesi görülebilmektedir.

Obsesif kompulsif bozukluğu ile ilgili 1. olarak Freud ilmî olarak hipotezini öne sürmüştür.

Kimi obsesyon mülahazaları ile sanrısal kanıları ayırt etmek meşakkat olabilmektedir. Kimi şizofrenik bozukluğu olan kimselerde de takıntılı mülahazalar ve kompulsiyonlar bulunabilir. Şizofreninin başlangıç periyodu, obsesif kompulsif nevrozdakine gibisi semptomlara sahiptir. Şizofrenik bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluktan ayıran en kıymetli özellik; kişi obsesyon ve kompulsiyonları önlemek için uğraşmaz bütün bu zihne takılan mütalaalar, imgeler ve tekrarlayıcı davranışlar kimseye mantıklı geliyordur.

Uzun yıllardır, obsesif kompulsif nevroz, bilinçdışı zihnin çalışmalarında kıymetli bir pencere sağlayan bir bozukluk olarak görülmüştür. Günümüzde, obsesif kompulsif bozukluk, sonlu nöronal devrelerde patolojinin aracılık ettiği ve spesifik farmakoterapötik ve psikoterapötik müdahalelere karşılık veren bir nöropsikiyatrik bozukluğun şık bir örneği olarak görülmektedir.

Obsesyonlar, ağır öznel rahatsızlığı kışkırtan, tekrarlayan fikirler, tasavvurlar, imgeler yahut dürtülerdir. Etkilenen bireyler bir numara başta, ekseriyetle obsesyonlar tarafından kışkırtılan rahatsızlık seviyesini azaltmak için tasarlanmış birtakım tekrarlayıcı kanılar yahut fiiller yaparak onlara direnir.